حرف‏هایی هست که باید زد.

یک روز از پرکشیدن آیت‏الله مشکینی از دنیای ما گذشت.
آیت‏الله مشکینی از جنس انسان‏هایی بود که وصف جامعیت را می‏توان درباره آن‏ها به کار برد.

نوشتن از این‏چنین انسان‏هایی سخت است. به اندازه عمق جامعیت و بزرگی آن‏ها.

بیشتر سیاست‏مدارها با ورود به مقامات رسمی و حکومتی، به تدریج از دید مستقیم مردم دور می‏شوند و سعی می‏کنند نسبت به تحولات سیاسی و اجتماعی و ... ساکت بمانند.
آیت‏الله مشکینی از آن دست انسان‏هایی بود که حضور فعال و پررنگ ایشان در رده‏های بالای حاکمیتی، از جمله ریاست مجلس خبرگان نتوانست باعث دور شدن‏شان از مردم شود.

شخصیت آیت‏الله مشکینی را بدون اندکی غلو و پرگویی می‏توان ازشخصیت‏های برجسته و تاثیرگذار تاریخ ایران دانست.

1- جامعیت علمی، سیاسی، اجتماعی. در طول تاریخ، کم‏تر کسانی را سراغ داریم که مانند حضرت امام خمینی رحمة‏الله‏علیه دارای یک شخصیت چندوجهی باشند و ضمن قوت در سیاست‏ورزی، شخصیت اخلاقی و مردمی داشته باشند و از بعد علمی هم ویژگی‏های برجسته‏ای داشته باشند.
انسان‏ها همیشه دارای نقاط مثبت و منفی هستند. مگر آن‏که معصوم باشند. اما اشتباهات برخی از همین انسان‏های غیرمعصوم، به حدی ناچیز است که به چشم نمی‏آیند. به هر روی، آیت‏الله مشکینی را می‏توان یکی از شاگردان و فرزندان برجسته فکری و عملی پیامبران الاهی دانست.

2- اعتقاد و التزام به جامعیت اسلام. این اعتقاد را شاید بتوان پایه اصلی جمهوری اسلامی دانست. اعتقادی که دین اسلام را مجموعه‏ای از نظام‏های مورد نیاز برای ساحت‏های مختلف زندگی انسانی می‏داند و معتقد است که لحظه لحظه زندگی بشر می‏تواند عبادت خدا به حساب آید. در این دیدگاه، عبادت لزوما نماز و روزه نیست و کارهایی که ممکن است هیچ شباهت ظاهری به عبادت های مرسوم نداشته باشند هم می توانند عبادت باشند.

به یقین می توان گفت که اعتقاد به این اصل در وجود آیت الله مشکینی نهادینه شده بود و از همین رو بود که هیچ گاه عملی به جز خدمت به مردم و حرکت در مسیر اسلام ناب از ایشان دیده نشد.

3- نمونه بارز آرمان‏گرایی عمل‏گرایانه. آیت‏الله مشکینی از معدود کسانی بودند که همیشه شعارهای‏شان عملی بود و کارهای‏شان در راستای آرمان‏ها. شخصیت‏های سیاسی معمولا شعارهایی غیرقابل اجرا می‏دهند و کارهایی غیر آرمانی می‏کنند اما ایشان در سال‏های عمر خویش ثابت کرد که روراست بودن با مردم و صادق بودن با آن‏ها تضادی با اصول حاکمیت در اسلام ندارد بلکه می‏تواند موجب کارآمدی بیشتر شود.

4- رابطه نزدیک با مردم، دور نشدن از مردم و توجه به مشکلات آن‏ها. معمولا نتیجه ناکارآمدی مسئولان اجرایی این است که آن‏ها تلاش می‏کنند برای حفظ وجهه خود، از دید مردم و رسانه‏های خبری و اطلاع‏رسانی دور بمانند. اما شخصیت‏هایی هم‏چون آیت‏الله مشکینی با تکیه بر رفتار وظیفه‏شناسانه و بی‏‏منت خود در قبال مردم، هیچ‏گاه لزومی به دور ماندن از دید مردم نمی‏بینند. به علاوه ایشان از شخصیت‏هایی بودند که در تریبون‏های رسمی و غیررسمی از جمله نمازجمعه بر حقوق مردم و پایبندی به قانون اساسی در همه زمینه‏ها تاکید داشتند. فارغ از همه محافظه‏کاری‏های مسئولانه.

به هر حال دنیای ما افتخار وجود بزرگ‏مردی چون آیت‏الله مشکینی در میان خویش را از دست داد گرچه ایشان الگویی همیشگی، واقعی و غیرفانتزی از یک شخصیت اسلامی برای همه خواهند بود. و بی‏شک با ائمه اطهار و اولیای الاهی هم‏نشین. برای شادی روحش سوره مبارکه فاتحه را بر زبان جاری می‏کنیم.